MAHAL AT BANAL: Pag-alaala Ngayong Mahal na Araw

Iba’t ibang katawagan ang ginagamit natin para sa linggong ito. Andiyan ang “mahal na araw” (tagalog), “holy week” (ingles), at “semana santa” (kastila). Kung nakikinig tayo sa mga pangalan na ibinibigay natin sa sagradong linggong ito, dalawang bagay ang umaalingawngaw: Mahal at Banal. Ang “mahal” at “banal” ay parehong mga katagang may karga-kargang kahulugan na may kinalaman sa kalooban. Isaisahin natin at baka sakaling mayroon tayong matagpuan.

Sabi nila, ang tunay na pagmamahal ay hindi makikita sa panlabas. Hindi masusukat sa pagbibigay ng bulaklak, tsokolate, kotse, o anumang bagay ang tunay na pagmamahal. Sa madaling salita, ang panlabas na ipinapakita ay maaaring isa lamang pagkukunwari. Sa tunay na pagmamahal, palaging may elemento na nakasangkot ang kalooban ng isang taong nagmamahal. Sabi nga, “Nahulog ang kanyang loob kay ganito”. Maaaring sa una ay parang wala kang magawa kundi ang mahulog ang loob sa kanya katulad ng natural na pagkukusa ng katawan na lumaki at mahubog. Subalit, pagkatapos ng pagkahulog na ito ay maaari nating mamalayan ang sitwasyon ng pagkahulog, pag-isipan, patubuin sa kalooban, at angkinin. Ito ang tinatawag nating “kusang-loob”, isang malayang pagpapasyang nanggaling sa kaloob-looban. Samakatuwid, kalooban ang tunay na nakikipagtagpo sa pagmamahal. Dumaraan sa pandama, subalit pinatutubo at ipinapasya ng kalooban.  

Ganito rin ang kabanalan. Wala sa panlabas ang kabanalan kundi isa itong tumutubong disposisyon sa kaloob-looban ng isang tao. Maaaring magkunwari at ipakita (panlabas) sa madla na isa kang “banal” sa pamamagitan ng pananalangin, pagpepenitensiya, pagbibigay ng abuloy sa simbahan, pagsisimba, at marami pang iba. Subalit, matatauhan tayo na posible namang mga panlabas lamang ito at walang pagkatotoo. Katulad ng kinukuwento sa kantang "Banal Aso, Santong Kabayo", maaaring dasal nang dasal subalit noong hindi maibaba sa gustong babaan, "mura pa rin nang mura ang Ale!" Tinatawag natin itong “pakitang-tao” sapagkat buhay na buhay sa konseptong Pilipino na sa kalooban talaga matatagpuan ang kabanalan. Ang kabanalan ay maaaring maramdaman sa panlabas, subalit isa talaga itong tumubong disposisyon sa kalooban ng isang tao.

Para mas maunawaan natin ito, pagnilayan natin ng konte ang buhay ni San Agustin at ang karanasan ng kanyang “pusong hindi mapalagay”. Sang-ayon sa kanya, ang talaga raw hinahanap niya ay ang kaligayahan. Hinanap daw niya itong kaligayahan sa labas. Sabihin na nating nambabae si San Agustin, nagpakasawa sa makamundong-aliw, namangha sa ganda ng mga gawa ng Diyos, at nagdulot ang mga ito sa kanya ng aliw. Subalit, sang-ayon sa kanya, ang mga ito ay panandaliang-aliw lamang. Walang tunay na kapanatagan. Nilibot niya ang buong sangnilikha ng Diyos, pero wala doon ang tunay na kaligayahan dahil hindi siya bukas sa pagtubo ng Diyos sa kanyang kalooban.

Naliwanagan si San Agustin na unang-una pa man (simula’t sapol) ay nasa kalooban na niya ang Tunay-na-Kaligayahan (ang Diyos) subalit hindi niya nararamdaman sapagkat nakatuon ang kanyang pansin sa mga panlabas na bagay. Nang binuksan ni San Agustin ang kanyang kalooban, doon niya natagpuan ang Diyos na sumasaatin (Emmanuel). Naranasan niya ang isang kaliwanagan na nanggagaling sa pagkabukas sa grasya ng Diyos—isang karanasang Mahal-Banal.

Ito ang dahilan kung bakit mayroong “mahal na araw” o “holy week” o “semana santa”. Hindi lamang ito panahon upang ipakita sa madla ang ating mga penitensya at tradisyon. Wala namang masama sa mga tradisyong ito. Subalit, kung hindi ito tutubo sa ating kalooban, magiging panandalian din lamang ang mga ito.

Ang linggong ito ay inilalaan ng Simbahan upang ipaalaala sa ating mga makakalimuting tao ang tunay na kahalagahan ng pagbubukas sa grasya ng Diyos. “Mahal na araw” ito sapagkat dito natin inaalala ang siksik-liglig-at-umaapaw na pagmamahal Diyos na matatagpuan sa mensahe ng Krus. “Holy Week” o “Semana Santa” rin ito sapagkat hinahangad nating makipagtagpo sa Banal. Hinahangad nating tumubo ito sa ating kalooban dahil alam nating walang-wala tayo kung wala ang Diyos sa atin.  Sabi nga ni San Agustin, Fecisti nos ad te et inquietum est cor nostrum donec in te requiescat. “Nilikha mo kami upang sa Iyo ri’y makauwi, at hindi mapalagay ang aming puso hangga’t hindi namamahinga sa Iyo”.  

Maligayang pagbabalik-loob at pagninilay sa Mahal-Banal! Matagpuan nawa natin ang Diyos na matagal nang nananabik sa atin! 

Ilang Minuto tungkol sa Malikhaing Pagkatanga

        Mapanghamon ng pangalawang yugto ng Pambungad sa Metapisika. Pairalin daw ang pagtataka. Subalit, itong pagpapairal sa pagtataka ay parati daw hahantong sa pag-amin na ating katangahan. Noong una kong mabasa na ginagamit pala talaga ni Padre Roque ang katagang “tanga” at “katangahan” parang nagulat ako. Lumaki ako sa turo ng nanay kong public school teacher na dapat daw iwasan ang paggamit ng nasabing kataga. Subalit, epektibo ang pagbigkas ni Padre Roque sa “katangahan” sapagkat nagulat ako dito at hinamon akong mag-isip. Siguro, kung ang ginamit lamang niya sa kanyang akda ay “mangmang” baka sinabi ko lamang sa aking sarili, “Ang cute noong katagang mangmang”. Mas tumalab sa akin yung mistulang marahas na kataga, ginulat ako nito, at ako’y napaisip.

            Kapansin-pansin ito bilang istilo ni Padre Roque. Ginugulat niya ang kanyang mambabasa at inilalagay sa sitwasyon ng mga dapat pagtakhan. Sa mundong mabilis na ang lahat, mistulang pag-aaksaya na rin ng oras ang magtaka. Sinusunod na lamang natin ang mga nauna nang karanasan at paunang-hatol. Sabihin nating meron na tayong nakahandang sistema.

Magbigay tayo ng isang paghahalimbawa. Mahusay ang pagkakabenta sa mga sikat na artista katulad ng tambalang Kathryn Bernardo at Daniel Padilla. Sila rin ang tinatawag na KathNiel ng mga umiidolo at maging ng mga lumalapastangan sa kanila. Dahil sa paulit-ulit na pamumudmod ng ideyang nakakakilig sila, tumatak ito sa sikolohiya ng kanilang fans. Kahit wala namang direkta at personal na relasyon ang mga ito sa dalawang pinasikat na artista, sila ay mayroong emosyonal o afektibong koneksyon sa mga ito. Ito ang dahilan kung bakit nagagawa nilang lumiban sa eskwela, suwayin ang kanilang mga magulang, makipag-away sa mga komokontra sa tambalan, alang-alang sa iniidolong KathNiel. Subalit, alam nating hindi naman libre ang kanilang pagtangkilik dito. Kailangan nilang magbayad ng tiket sa bawat pelikulang ilalako ng mga prodyuser. Ang kanilang pagtangkilik ay may kapalit na pagod at presyo. Subalit, dahil nga tumatak na ito sa kanilang kalooban at nadudulot naman ito sa kanila ng kaligayahan, hindi nila ito tinitingnan bilang pabigat o luho. Isa itong “pangangailangan”. Kung baga, tumatak na ito sa kanilang sistema. At, dahil sa sistemang ito, walang lugar para matauhan tayo sa ating katangahan. Hindi malinaw na nakikita na pinatatakbo lamang ng panlabas na pwersa.

Noong nakaraang Byernes, sa klase namin tungkol kay Gilles Deleuze, napag-usapan ang rasyunalidad na nakapalood sa irasyunalidad. Pero, mas epektibo pa rin kung gagamitin ko ang salitang “katangahan”. Mas nakakatibo ito at baka sakaling masaktan tayo at hamuning mag-isip. Sabihin nating nakabubulag itong katangahan.

Subalit, kung talagang nakikinig tayo kay Padre Roque, mistulang sinasabi niya na lahat tayo ay mayroong katangahan (at dahil nga masakit itong tanggapin, itinatago lamang natin). Dapat tayong matauhan at laging itanong sa sarili, “Meron bang detalye na inimbento o hinulaan ko sapagkat hindi ako alisto sa mga nangyari at nahihiya akong umamin na meron akong pagkatanga?” (49). Nakukutuban akong napakahalaga nito at mahirap talagang tanggihan na ang pagkabukas ay nagmumula sa malalim na pag-unawa sa katangahan. Magdadalawang isip akong gawin, mag-iisip muna ulit ako bago ako kumilos, bago ako humusga, sapagkat bukas ako sa posibilidad ng aking katangahan. Subalit, dahil sa ating katamaran na mamuhay nang mulat sa ating katangahan, isinasantabi ito at kumikilos na para bang alam natin ang lahat. Ito daw ang pagtanggi sa meron.   

        Napakahalaga nitong pagpapamulat ni Padre Roque sa ating katangahan sapagkat malimit tayong humanga sa ating pinanggagalingang rasyunalidad. At, kapag hindi tumugma sa ating rasyunalidad, mabilis tayong magpasya at magsabing wala itong kwenta. Maaaring batay sa ating rasyunalidad, halimbawa, ay makatutulong ang isang all-out war upang malutas ang magulong sitwasyon sa Mindanao. Tanggap natin ito bilang makatuwiran lalo na kung hindi tayo apektado ng gyera. Parang napakarasyunal ng ating pagtingin dahil hindi tayo namumulatan na hindi natin alam ang buong katotohanan. Kaya, kung mamumulatan lamang siguro tayo at lalakasan ang loob na tanggaping palaging mayroong tayong katangahan, malamang mas matiwasay ang ating buhay. Isang mala-Sokrates na pagtanggap ang dapat nating paghandaan. Sabi ng pinakamatalino at pinakamoral na tao noon sa Athens, “Ang alam ko lamang ay ako’y tanga!” Hindi naman siguro mahirap sabihin ‘yan. Subalit, alam nating ibang istorya kung ating isasabuhay ang malikhaing-pagkatanga.