Ilang Minuto tungkol sa Malikhaing Pagkatanga

        Mapanghamon ng pangalawang yugto ng Pambungad sa Metapisika. Pairalin daw ang pagtataka. Subalit, itong pagpapairal sa pagtataka ay parati daw hahantong sa pag-amin na ating katangahan. Noong una kong mabasa na ginagamit pala talaga ni Padre Roque ang katagang “tanga” at “katangahan” parang nagulat ako. Lumaki ako sa turo ng nanay kong public school teacher na dapat daw iwasan ang paggamit ng nasabing kataga. Subalit, epektibo ang pagbigkas ni Padre Roque sa “katangahan” sapagkat nagulat ako dito at hinamon akong mag-isip. Siguro, kung ang ginamit lamang niya sa kanyang akda ay “mangmang” baka sinabi ko lamang sa aking sarili, “Ang cute noong katagang mangmang”. Mas tumalab sa akin yung mistulang marahas na kataga, ginulat ako nito, at ako’y napaisip.

            Kapansin-pansin ito bilang istilo ni Padre Roque. Ginugulat niya ang kanyang mambabasa at inilalagay sa sitwasyon ng mga dapat pagtakhan. Sa mundong mabilis na ang lahat, mistulang pag-aaksaya na rin ng oras ang magtaka. Sinusunod na lamang natin ang mga nauna nang karanasan at paunang-hatol. Sabihin nating meron na tayong nakahandang sistema.

Magbigay tayo ng isang paghahalimbawa. Mahusay ang pagkakabenta sa mga sikat na artista katulad ng tambalang Kathryn Bernardo at Daniel Padilla. Sila rin ang tinatawag na KathNiel ng mga umiidolo at maging ng mga lumalapastangan sa kanila. Dahil sa paulit-ulit na pamumudmod ng ideyang nakakakilig sila, tumatak ito sa sikolohiya ng kanilang fans. Kahit wala namang direkta at personal na relasyon ang mga ito sa dalawang pinasikat na artista, sila ay mayroong emosyonal o afektibong koneksyon sa mga ito. Ito ang dahilan kung bakit nagagawa nilang lumiban sa eskwela, suwayin ang kanilang mga magulang, makipag-away sa mga komokontra sa tambalan, alang-alang sa iniidolong KathNiel. Subalit, alam nating hindi naman libre ang kanilang pagtangkilik dito. Kailangan nilang magbayad ng tiket sa bawat pelikulang ilalako ng mga prodyuser. Ang kanilang pagtangkilik ay may kapalit na pagod at presyo. Subalit, dahil nga tumatak na ito sa kanilang kalooban at nadudulot naman ito sa kanila ng kaligayahan, hindi nila ito tinitingnan bilang pabigat o luho. Isa itong “pangangailangan”. Kung baga, tumatak na ito sa kanilang sistema. At, dahil sa sistemang ito, walang lugar para matauhan tayo sa ating katangahan. Hindi malinaw na nakikita na pinatatakbo lamang ng panlabas na pwersa.

Noong nakaraang Byernes, sa klase namin tungkol kay Gilles Deleuze, napag-usapan ang rasyunalidad na nakapalood sa irasyunalidad. Pero, mas epektibo pa rin kung gagamitin ko ang salitang “katangahan”. Mas nakakatibo ito at baka sakaling masaktan tayo at hamuning mag-isip. Sabihin nating nakabubulag itong katangahan.

Subalit, kung talagang nakikinig tayo kay Padre Roque, mistulang sinasabi niya na lahat tayo ay mayroong katangahan (at dahil nga masakit itong tanggapin, itinatago lamang natin). Dapat tayong matauhan at laging itanong sa sarili, “Meron bang detalye na inimbento o hinulaan ko sapagkat hindi ako alisto sa mga nangyari at nahihiya akong umamin na meron akong pagkatanga?” (49). Nakukutuban akong napakahalaga nito at mahirap talagang tanggihan na ang pagkabukas ay nagmumula sa malalim na pag-unawa sa katangahan. Magdadalawang isip akong gawin, mag-iisip muna ulit ako bago ako kumilos, bago ako humusga, sapagkat bukas ako sa posibilidad ng aking katangahan. Subalit, dahil sa ating katamaran na mamuhay nang mulat sa ating katangahan, isinasantabi ito at kumikilos na para bang alam natin ang lahat. Ito daw ang pagtanggi sa meron.   

        Napakahalaga nitong pagpapamulat ni Padre Roque sa ating katangahan sapagkat malimit tayong humanga sa ating pinanggagalingang rasyunalidad. At, kapag hindi tumugma sa ating rasyunalidad, mabilis tayong magpasya at magsabing wala itong kwenta. Maaaring batay sa ating rasyunalidad, halimbawa, ay makatutulong ang isang all-out war upang malutas ang magulong sitwasyon sa Mindanao. Tanggap natin ito bilang makatuwiran lalo na kung hindi tayo apektado ng gyera. Parang napakarasyunal ng ating pagtingin dahil hindi tayo namumulatan na hindi natin alam ang buong katotohanan. Kaya, kung mamumulatan lamang siguro tayo at lalakasan ang loob na tanggaping palaging mayroong tayong katangahan, malamang mas matiwasay ang ating buhay. Isang mala-Sokrates na pagtanggap ang dapat nating paghandaan. Sabi ng pinakamatalino at pinakamoral na tao noon sa Athens, “Ang alam ko lamang ay ako’y tanga!” Hindi naman siguro mahirap sabihin ‘yan. Subalit, alam nating ibang istorya kung ating isasabuhay ang malikhaing-pagkatanga.

SPOKENING DOLLAR

Matindi ang debate ngayon tungkol sa paglalaglag sa asignaturang Filipino. Sa CHED Memo number 20, series of 2013, hindi kabilang ang Wikang Filipino sa mga General Education subjects sa kolehiyo. 

Lumalabas na ganito: Kung mag-aaral ka sa Inglatera, Ingles ang dapat mong matutunan; kung sa Pransya, Pranses; sa Espanya, Espanyol. Pero, kung sa Pilipinas, Ingles ang dapat mong matutunan. 

Matingkad ang katatawanang hindi nasa Pambansang Wika ang edukasyon sa ating bansa. Siguro nga, market-driven ang edukasyon sa Pilipinas. Kaya't maging ang pag-aaral tungkol sa sariling wika ay tinitingnan na ring "luho", hindi magagamit sa paghahanap ng trabaho. 

Paghahanda daw ito para maging "globally competitive" ang ating graduates. Sabihin natin yan sa mga hapon. Hindi sila magaling mag-Ingles. Tinatawanan nga natin ng patago ang kanilang grammar. Pero, mas maunlad sila sa atin dahil hindi masyadong uso sa mga taong-gobyerno doon ang palusot, pangungurakot, pandarambong, at pagkanta sa privilege speech. 

Kung tutuusin, mahina ang ating pag-unlad dahil marunong-runong tayong mag-Ingles kumpara sa ilang karatig-bansa natin. Sa halip na magtrabaho tayo dito sa ating bansa, masyado tayong "in demand" sa abroad para maging taga-hugas ng pwet ng mga banyaga. Globally competitive tayo sa paghuhugas ng pwet ng mga banyaga dahil sa ganitong mentalidad. 

Basta para sa akin, sa wikang Filipino pa rin ako. Hindi ibig sabihing walang kwenta at imperyalista naman ang wikang Ingles. Mahalaga rin ito. Kaya nga lamang, mas maraming Pilipino ang gumagamit at tunay na nakadarama sa wikang Filipino. Ito ang wini-wika ng ating kaluluwa. Dito mas nagpapanukala ang damdamin ng mas nakakarami. 

Sa tingin ko, ang paglalaglag sa wikang Filipino ay nakaugat sa maling pag-unawa dito. Ang pagtuturo ng wikang Filipino ay hindi lamang tungkol sa tamang paggamit ng NANG at NG. Hindi natin nakikita ang potensyal ng wika na maging daan sa pagkilala natin sa ating sarili mismo. Sabi nga ni Roque Ferriols, “Kasi ang salita mo, ‘yun ang salita ng Diyos sa ‘yo. Pag kinakausap ka ng Diyos ginagamit niya ang sarili mong wika.” Sino pa ang magtataas sa ating sariling wika, kung tayo mismo ay ibinababa ito?!